Skip to main content

Εκδήλωση στη Σπηλιά της Στρώμης 6/07/2014

Εκδήλωση στη Σπηλιά της Στρώμης 6/7/2014

Την Κυριακή 6 Ιουλίου 2014 η Εταιρεία Φωκικών Μελετών (Ε.Φ.Μ.) συμμετείχε στην εκδήλωση, που διοργανώνει ο Δήμος Δελφών τα τελευταία χρόνια, στο σπήλαιο της Εθνικής Αντίστασης στη Στρώμη.

Παραβρέθηκαν εκτός απ’ τις αρχές του τόπου και απόγονοι των πρωταγωνιστών της ομάδας Harling που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση: Ήταν οι κόρες του φιλέλληνα Νεοζηλανδού Τόμ Μπέρνς,Ρόζ και Ντέπυ,  η κόρη του επίσης φιλέλληνα Νεοζηλανδού Άρθουρ Εντμοντς Μιράντα και η κόρη του δικού μας Θέμη Μαρίνου Πένυ.

Η Εταιρεία Φωκικών Μελετών (Ε.Φ.Μ.) συμμετείχε στην εκδήλωση και κατέθεσε στεφάνι ο πρόεδρός της κ. Ιωάννης Ράμμος ενώ ο πανηγυρικός της ημέρας εκφωνήθηκε από τον αντιπρόεδρο επίσης της Ε.Φ.Μ. και πρόεδρο του ΣΕΑΝ Φωκίδος κ. Ιωάννη Τσινταβή. (ακολουθεί η ομιλία)

Κυρίες και κύριοι

Δεν θα επαναλάβω τις προσφωνήσεις για να μην σας κουράσω αλλά και γιατί μπορεί να ξεχάσω κανέναν και να παρεξηγηθώ.

Θάθελα μόνο να καλωσορίσω κάποιες ξεχωριστές παρουσίες που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας και μας τιμούν κάθε χρόνο και περισσότεροι. Καλωσορίζω λοιπόν τις κόρες του Νέο-ζηλανδού Τομ Μπέρνς Ντέπυ και Ροζ,την κόρη του επίσης Νέο-ζηλανδού Άρθουρ Εντμοντς Μιράντα με τον σύζυγό της  και τέλος την Πένυ Μαρίνου κόρη του δικού μας Θέμη Μαρίνου.

Θα μου επιτρέψετε εδώ να σας δικαιολογήσω γιατί αποκαλώ τον Θέμη Μαρίνο ‘δικό μας’. Πρώτον γιατί είναι Έφεδρος Αξιωματικός , ιδιότητα που έχω την τιμή να κατέχω και εγώ και δεύτερον γιατί είναι Έλληνας.  

Πριν από 72 χρόνια σε μια σπηλιά της περιοχής βρήκε καταφύγιο μια ομάδα ανθρώπων που έπεσε με αλεξίπτωτα, …….. αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Βρισκόμαστε στην Αίγυπτο αρχές καλοκαιριού του 1942.Το Afrika Korps με επικεφαλής την αλεπού της ερήμου, τον στρατάρχη Ρόμελ, προελαύνει συνεχώς και απειλεί την Αλεξάνδρεια. Ο ανεφοδιασμός των στρατευμάτων του άξονα πραγματοποιείται από την σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Αθηνών – λιμάνι του Πειραιά – Κρήτη – Αφρικανικές ακτές.                                                                                                                                                             

Η 8η Συμμαχική Στρατιά υπό τον Στρατάρχη Μοντγκόμερυ ετοιμάζει γενική αντεπίθεση . Για την υποστήριξη αυτής της επιχείρησης χρειάζονταν να σταματήσει προσωρινά (υπολόγιζαν σε 6 εβδομάδες) ο ανεφοδιασμός των Γερμανών. Η ανατίναξη μιας γέφυρας στην Ελλάδα φάνταζε ιδανική...

Την υπόθεση αναλαμβάνει η Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων (Special Operations Executive)γνωστή ως S O E.

Στην Αθήνα ενημερώνεται ο ταγματάρχης Ιωάννης Τσιγάντε και αυτός με την σειρά του ειδοποιεί τον συνταγματάρχη Δημήτριο Ψαρρό, αρχηγό της αντιστασιακής οργάνωσης 5/42 που βρήκε τραγικό θάνατο το Πάσχα του 1944 στο Κλήμα Ευπαλίου, ο οποίος βρισκόταν στα βουνά της Ρούμελης.

Ο Ψαρρός κάνει αναγνώριση και στην αναφορά του προτείνει τρείς στόχους τις γέφυρες της Παπαδιάς, του Ασωπού και του Γοργοποτάμου με προτίμηση στην τελευταία. Στην Αίγυπτο η SOE συγκροτεί 12μελές τμήμα χωρισμένο σε τρείς ομάδες και η επιχείρηση παίρνει την κωδική ονομασία Harling.

Επικεφαλείς των τριών ομάδων ορίζονται : 

Στην πρώτη ο Άγγλος συνταγματάρχης (ΜΧ) και αρχηγός της αποστολής Έντυ Μάγερς, στην δεύτερη ο ταγματάρχης  (ΠΒ) και υπαρχηγός της αποστολής Κρίς Γούντχάουζ και στην τρίτη ο ταγματάρχης καταδρομών Τζών Κούκ .

Ότι θα ακούσετε σήμερα ,εκτός από την σχετική βιβλιογραφία προέρχεται κυρίως από διηγήσεις του ανθρώπου που με τιμά με την φιλία του για πάνω από είκοσι χρόνια, του μοναδικού Έλληνα Εφέδρου Αξιωματικού που συμμετείχε στην ομάδα των σαμποτέρ και του μόνου εν ζωή σήμερα (είναι 97 ετών). Του ανθρώπου που κάθε φορά που συναντιόμαστε στα χρόνια που τον γνωρίζω, καθόμουν δίπλα του και άρχιζα την ‘ανάκριση’. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πως σε κάθε μου ερώτηση πριν μου απαντήσει μισόκλεινε τα μάτια σαν να ήθελε να μεταφερθεί στον τόπο και τον χρόνο, μιλάμε όπως θα καταλάβατε για τον Θέμη Μαρίνο.

Είχαμε μείνει στις προετοιμασίες …………..

Μετά τις απαραίτητες προετοιμασίες λοιπόν και τις προμήθειες των αναγκαίων υλικών εκρηκτικών , πυρομαχικών , ασυρμάτων κτλ τα τρία Αμερικανικά βομβαρδιστικά Β-24 Liberator (τα μόνα που είχαν την επιχειρησιακή ικανότητα να εκτελέσουν το δρομολόγιο από Αίγυπτο-ηπειρωτική Ελλάδα και επιστροφή χωρίς ανεφοδιασμό) με τους αλεξιπτωτιστές κομάντος αναχωρούν από την Αίγυπτο τη νύχτα της 28ης Σεπτεμβρίου 1942 για να επιστρέψουν άπρακτα γιατί δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν την θέση πτώσεως.

Την επόμενη νύχτα 29 Σεπτεμβρίου τα τρία αεροπλάνα πετούν και πάλι στην Ελλάδα. Τα δύο από αυτά ρίχνουν το πολύτιμο φορτίο τους στην περιοχή της Γκιώνας, ενώ το τρίτο επιστρέφει άπρακτο στην Αίγυπτο γιατί ο πιλότος και πάλι δεν μπόρεσε να εντοπίσει την ζώνη ρίψεως.

Η ομάδα του Κρίς Γουντχάουζ πέφτει  στην κορυφή Προφήτης Ηλίας της Γκιώνας, όπου υπήρχαν φωτιές οι οποίες όμως δεν ήταν σημάδι για την ομάδα της Harling αλλά είχαν αναφτεί από αντάρτες του 5/42 Συντάγματος που μαζί με τον Εφ. Υπολοχαγό απ’ τη Σεγδίτσα  Ανδρέα Μήταλα περίμεναν ρήψη εφοδίων για τις ανάγκες του Συντάγματος.

Ο Μήταλας με τους αντάρτες του ξαφνιάστηκαν με την εμφάνιση των αλεξιπτωτιστών καθότι δεν είχαν ειδοποιηθεί για κάτι τέτοιο .Τελικά μετά την πρώτη έκπληξη οι Εγγλέζοι οηθούμενοι απ’ τους αντάρτες  συγκεντρώνουν τα υλικά τους ,που είχαν διασκορπιστεί σε μεγάλη έκταση και τα τοποθετούν σε ασφαλή σημεία .Στη συνέχεια ο Κρίς ζητάει απ’ τον Μήταλα να κατεβούν μαζί στην Άμφισσα μήπως συναντήσουν άτομα που θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν με την Αθήνα (Σεφεριάδη, Προμηθέα, Τσιγάντε) που ίσως γνώριζαν περισσότερα για τους αντάρτες της περιοχής.

Επειδή στην Άμφισσα υπήρχε ισχυρή Ιταλική φρουρά ο Μήταλας μεταφέρει τον Κρίς στον Άη-Γιώργη ένα χωριό λίγο έξω απ’ την Άμφισσα όπου  φιλοξενείται επί 10ήμερο σε σπίτια φίλων ενώ στέλνει μήνυμα με τον Μήταλα προς τον Τσιγάντε στον οποίο περιγράφει την κατάσταση και του ζητάει να ειδοποιηθεί το Κάϊρο γιατί ο ασύρματος της ομάδος δεν λειτουργεί.

Η άλλη ομάδα του Έντυ Μάγιερς πέφτει τελικά μακριά απ’ τις φωτιές σε δασώδη περιοχή κοντά στο χωριό Καρούτες. Τα κάνιστρα με τα διάφορα υλικά, εκρηκτικά , οπλισμός, πυρομαχικά, ρουχισμός, προσωπικά είδη των ανδρών και ασύρματος, που έπαθε ζημιά κατά την πτώση , διασκορπίζονται σε μεγάλη έκταση και θα ήταν αδύνατη η συγκέντρωσή τους αν δεν βρισκόταν ο Γιώργος Κατσίμπας απ’ τις Καρούτες μόνιμος ανθυπολοχαγός του Ε.Σ. που μαζί με τσοπαναραίους της περιοχής έβαλαν χέρι και τα μάζεψαν.

Συγχρόνως εμφανίζεται και ο λήσταρχος Καραλίβανος με την ομάδα του ντυμένοι όλοι με φουστανέλες και σταυρωτά φυσεκλίκια, άνθρωποι του Άρη Βελουχιώτη μυημένοι στον ΕΛΑΣ.

Τελικά με την βοήθεια των Καραλιβανέων του Κατσίμπα και μερικών χωρικών της περιοχής τα δυο πρώτα κλιμάκια της Harling (Έντυ και Κρίς) δεν άργησαν να σμίξουν (6 Οκτωβρίου) και να συγκεντρώσουν τα υλικά τους σε ποιο ασφαλείς τοποθεσίες. Οι μετακινήσεις των Άγγλων κομάντος γίνονταν με πολύ μεγάλη δυσκολία και ήταν εξαιρετικά επικίνδυνες αφ ενός διότι απ’ τη μια μεριά υπήρχαν οι αντίξοες καιρικές συνθήκες με καταρρακτώδεις βροχές και το ανώμαλο του εδάφους και από την άλλη οι Ιταλικές περίπολοι που χτένιζαν την περιοχή καθότι η μεγάλη κίνηση των συμμαχικών αεροπλάνων εκείνες τις μέρες τους είχαν αναστατώσει. Στο μεταξύ η ομάδα Harling είχε εντελώς αποκοπεί από το Κάϊρο γιατί όλοι οι ασύρματοι είχαν χαλάσει και πολλά ανταλλακτικά είχαν χαθεί κατά την πτώση. Τέλος στην ταλαιπωρία των Εγγλέζων θα δώσει η εμφάνιση του μπάρμπα Νίκου Μπέη απ’ το Λευκαδίτι Δωρίδος που μιλάει σπαστά αγγλικά (είχε κάνει μετανάστης στην Αμερική)που προτείνει την μεταφορά τους στη σπηλιά της Στρώμης και στις 19 Οκτωβρίου η ομάδα εγκαθίσταται στη σπηλιά που γίνεται πλέον το αρχηγείο της αποστολής. Στις 25 Οκτωβρίου Έντυ Μέγιερς και ο Ντένυς Χάμσον με οδηγό τον Γιάννη Πιστόλη, έμπιστο του μπάρμπα Νίκου, απ’ τη Στρώμη αρχίζουν την αναγνώριση των στόχων. Γέφυρα της Παπαδιάς μετά τον Ασωπό και τέλος τον Γοργοπόταμο. Τέσσερις μέρες κράτησε η αναγνώριση και η τελική επιλογή τους συμπίπτει με την πρόταση Ψαρρού προς την SOE,δηλαδή του Γοργοποτάμου.

Η Τρίτη ομάδα του ταγματάρχη Τζών Κούκ με επικεφαλής  τώρα τον δικό μας Θέμη Μαρίνο---------

Θα ανοίξω εδώ μια μικρή παρένθεση για να σας πω πως ο Μαρίνος ορίστηκε επικεφαλής της τρίτης ομάδος στη θέση του Τζών Κούκ.

Ο Μαρίνος ήταν έφεδρος ανθυπολοχαγός του (ΠΒ) και καταδρομέας αλεξιπτωτιστής μιλούσε την αγγλική γλώσσα και ο υπεύθυνος της αποστολής αντισυνταγματάρχης Τζών Στήβενς επειδή δεν είχε εμπιστοσύνη στον ταγματάρχη Τζών Κούκ πρότεινε για επικεφαλής της τρίτης ομάδας τον Μαρίνο, υπήρχε όμως η ιεραρχία ,ταγματάρχης ο ένας ανθυπολοχαγός ο άλλος, το πράγμα για τους Εγγλέζους ήταν απλό και επειδή από Ελληνικής πλευράς δεν προβλεπόταν η κατ’ απονομή προαγωγή το έκαναν οι Εγγλέζοι και του απένειμαν τον βαθμό του λοχαγού του Βρετανικού Στρατού .

Οι άνδρες της τρίτης ομάδας λοιπόν του ταγματάρχη Τζών Κούκ με επικεφαλής  τώρα τον δικό μας Θέμη Μαρίνο τη νύχτα της 27ης προς 28 Οκτωβρίου επιβιβάζονται στο αεροπλάνο και απογειώνονται από το αεροδρόμιο Φαγίντ ,κοντά στην διώρυγα του Σουέζ, με κατεύθυνση  τα βουνά της Ρούμελης.

Φθάνοντας στην περιοχή του προορισμού μας, όπως θυμάται ο Μαρίνος, το αεροπλάνο έκανε ένα μεγάλο κύκλο και μετά δεύτερο μικρότερο, στο έδαφος υπήρχαν φωτιές, συνεννόηση με τους αντάρτες δεν υπήρχε κι’ έτσι αποφασίσαμε να πέσουμε, το αεροπλάνο έχασε ύψος ελάττωσε ταχύτητα άνοιξε την καταπακτή και σε δευτερόλεπτα βρεθήκαμε στο κενό. Πλησιάζοντας στο έδαφος δεχτήκαμε πυρά , είχαμε πέσει έξω απ’ το Καρπενήσι κοντά σε Ιταλικό καταυλισμό, η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη, εγκαταλείψαμε επί τόπου τον εξοπλισμό μας για να αποφύγουμε την σύλληψη απ’ τους Ιταλούς. Το χάραμα μας βρήκε στο απέναντι βουνό τον Τυμφρηστό είμαστε απελπισμένοι γιατί είχαμε χάσει όλα μας τα πράγμα (ασύρματο, οπλισμό, εκρηκτικά, υγειονομικό υλικό κτλ).

Συνεχίσαμε την ανάβαση μέχρι που συναντήσαμε το χωριό Μυρίκι όπου μας φιλοξένησε ο παππάς στην εκκλησία, εκεί μας συνάντησε ο Δημήτρης Δημητρίου (καπετάν Νικηφόρος του ΕΛΑΣ απ’ την Αγόριανη). Ο Νικηφόρος μετά τις συστάσεις μας οδήγησε ψηλότερα στο βουνό στο λημέρι του Άρη Βελουχιώτη στο Βελούχι.

Μετά από πολλές περιπέτειες και ταλαιπωρίες,  που δεν μας παίρνει ο χρόνος να τις περιγράψω, η τρίτη ομάδα συνοδευόμενη από αντάρτες του ΕΛΑΣ υπό τους Νικηφόρο και Πελοπίδα φτάνουν στη σπηλιά της Στρώμης, το ημερολόγιο έγραφε 13 Νοεμβρίου, οι σκηνές που εξελίσσονται είναι συγκινητικές, οι ερωτήσεις πέφτουν βροχή , ο ενθουσιασμός είναι έκδηλος, η ομάδα της Harling βρίσκεται σε πλήρη σύνθεση.

Λίγα λόγια για την επιχείρηση.

Στις 11:07 το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου εκδηλώθηκε η επίθεση εναντίον της φρουράς και στα δύο άκρα της γέφυρας. Όλα κυλούσαν σύμφωνα με το σχέδιο και στις 1:30 το πρωί της 26ης Νοεμβρίου ανατινάχθηκε ένα τμήμα της γέφυρας για να ακολουθήσει στις 2:21 η ανατίναξη ενός δεύτερου, που την έβγαλε οριστικά εκτός λειτουργίας. Εν τω μεταξύ, ένα τρένο με Ιταλούς στρατιώτες εμποδίστηκε από τους αντάρτες και δεν μπόρεσε να προσφέρει ενισχύσεις.

Στις 4:30 το πρωί και ο τελευταίος αντάρτης είχε αποχωρήσει από την περιοχή του σαμποτάζ και βρισκόταν στην τοποθεσία Καλύβια, όπου ήταν το σημείο συνάντησης. Από τους 150 άνδρες που έφεραν σε πέρας την «Επιχείρηση Harling» μόνο τέσσερις τραυματίστηκαν, ενώ η φρουρά της γέφυρας έχασε 20 με 30 στρατιώτες.

Σε αντίποινα, λίγες μέρες αργότερα στον χώρο της κατεστραμμένης γέφυρας εκτελέστηκαν 9 Έλληνες πατριώτες. Συνήθως μια γέφυρα ενώνει. Οι δύο άκρες της φέρνουν σε επαφή δύο κόσμους. Η γέφυρα ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια. Το γκρέμισμα της γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942 ξέρουμε ότι ένωσε όλες τις δυνάμεις της Αντίστασης. Τον Ζέρβα , τον Άρη και τους Άγγλους σαμποτέρ που ήρθαν από την Αίγυπτο. Χωρίς το Ζέρβα δεν θα γινόταν ,χωρίς τον Άρη δεν θα πετύχαινε. Θα πει ο Κρίς Γούντχάουζ ,βλέποντας τα πράγματα με ψυχρό μάτι απαλλαγμένο απ’ τις προκαταλήψεις μελετητή της ιστορίας. Δυστυχώς όμως η συνεργασία αυτή κράτησε για πολύ λίγο και μόνο μια φορά.

 Σε ότι αφορά τώρα τον στρατηγικό στόχο της επιχείρησης μπορούμε να συμπεράνουμε πως αν και αυτή σχεδιάστηκε για να δημιουργήσει προβλήματα στον Ρόμελ, τελικά δεν μπόρεσε να εξυπηρετήσει έναν τέτοιο σκοπό καθότι στη μάχη του Ελ-Αλαμέϊν που ξεκίνησε στις 23 Οκτωβρίου και τελείωσε στις 4 Νοεμβρίου η 8η Στρατιά των συμμάχων είχε διαλύσει το Αφρικα Κορπς και το είχε απωθήσει μέχρι την Λιβύη.

 Δεν παύει όμως να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις δολιοφθοράς του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, και υπήρξε ένα γεγονός σπουδαίας σημασίας για τον αγώνα του ελληνικού λαού κατά της τριπλής (γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής) κατοχής, διότι αναπτέρωσε το ηθικό των απλών ανθρώπων και εξύψωσε το γόητρο των αντιστασιακών οργανώσεων .

 Τελειώνω με την αναφορά της σύνθεσης των τριών ομάδων που απετέλεσαν την αποστολή Harling.

  • 1η ομάδα: Εντι Μάγιερς, συνταγματάρχης (ΜΧ) αρχηγός αποστολής, Σκοτσέζος με εβραϊκή καταγωγή, Τομ Μπέρνς Νέο-ζηλανδός, έφεδρος λοχαγός του (ΜΧ), ειδικός στις ανατινάξεις, Ντένις Χάμσον, έφεδρος λοχαγός των καταδρομών, Λεν Γουίλμοτ, λοχίας ασυρματιστής.
  • 2η ομάδα: Κρις Γουντχάουζ, ταγματάρχης (ΠΒ) υπαρχηγός αποστολής, Αρθουρ Εντμοντς, Νέο-ζηλανδός έφεδρος λοχαγός του (ΜΧ), ειδικός στις ανατινάξεις, Μάικ Τσίτις, λοχίας ασυρματιστής, Ρουμάνος, εβραϊκής καταγωγής, Νατ Μπάρκερ, έφεδρος λοχαγός των καταδρομών.
  • 3η ομάδα: Τζον Κουκ, ταγματάρχης καταδρομών, Ιντερ Γκιλ, Σκοτσέζος με ινδική καταγωγή, υπολοχαγός του (ΜΧ), Θέμης Μαρίνος, έφεδρος ανθυπολοχαγός (ΠΒ), καταδρομέας, Νταγκ Φίλιπς, λοχίας ασυρματιστής.

Απ’ την πλευρά των αντιστασιακών οργανώσεων ο Ζέρβας συμμετείχε με 52 άνδρες του ΕΔΕΣ και ο Άρης με 86 άνδρες του ΕΛΑΣ.

Σας ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε

Ιωάννης Τσινταβής
Έφ. Λγός (ΠΖ)
Πρόεδρος του ΣΕΑΝ Φωκίδος
Στρώμη 06 Ιουλίου 2014

ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΕΦΑΝΩΝ

Με τη σειρά των φωτογραφιών:

Αντιδήμαρχος Δήμου Δελφών, Αθ. Μανανάς

Πρόεδρος Ε.Φ.Μ. Ιωάννης Ράμμος

Πρόεδρος ΣΕΑΝ Ιωάννης Τσινταβής

Πένυ Μαρίνου

Πρόεδρος Τ.Κ. Στρώμης Μαίρη Ανδρεοπούλου

Ροζ και Ντέπυ Μπέρνς

Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Φωκίδας Γ. Γαζή

  • Προβολές: 811